BİR LANETİN ROMANI: SODOM VE GOMORE

Yakup Kadri Karaosmanoğlu, klasik Türk romancıları arasında -bana göre- okuması en keyifli yazarlardan biri. Bu yüzden, Türk klasiklerini okumayı sevmeyenlere tavsiye ettiğim ilk isim Yakup Kadri'dir (Bir diğeri, Reşat Nuri). Çünkü onun romanlarına bir doğallık ve gerçekçilik hakimdir. Üstelik anlattığı konular da bir hayli sürükleyici ve en önemlisi bizden. Bizi, bize anlatan bir romancı Yakup Kadri.

Sodom ve Gomore'sinde de geçmişteki "biz"i anlatıyor. Roman temelde, İngiliz işgalindeki İstanbul'da ortaya çıkan sosyal çöküntü ve ahlâkî yozlaşmayı işler. Adını da Lût kavminin çeşitli ahlaksızlıklar sonucu yozlaşıp Tanrı tarafından cezalandırılan ve lanetlenen Sodom ve Gomore kentlerinden alır. Yazar, işgal sırasındaki İstanbul'u içinde her türlü ahlaksızlıkların yaşandığı ve bir laneti hak eden bu iki kente benzetir.

Öncelikle, roman bugünkü okuyucuyu hayretler içinde bırakacak detaylar taşıyor. Öyle ki romanı okurken: "Bunlar geçekten yaşandı mı? Bu ülkede gerçekten böyle insanlar var mıydı?" diye kendinize soruyorsunuz. Sonra cevabınız çok acı: "Evet, Yakup Kadri abartmış olsa da benzerleri vardı..." Romanın detaylarına inelim:

Sami Bey, İngilizlerle ticari ilişkileri bulunan alafranga bir tiptir. Bu karakter Kiralık Konak'taki Servet Bey'e benzer. Zaten romanın birçok karakteri Kiralık Konak'la benzerlik göstermektedir. Sami Bey, ticari ilişkileri uğruna, kızı Leyla'nın güzelliğinden yararlanır. Leyla'nın dayandığı bir ahlak anlayışı yoktur. Bir yandan nişanlısı Necdet'le sevişirken bir yandan İngiliz Captain Gerald Jackson Read'le flörtleşir. O da bu yönüyle Kiralık Konak'taki Seniha'nın tekemmül etmiş biçimidir.

Romanın kadrosunda normal insan yok gibidir. Karakterlerin her biri türlü zaaf ve saplantılar yaşar. Major Will hem eşcinsel hem mazoşist hem de sadisttir. Captain Marlow da eşcinseldir. Ağına düşürdüğü genç erkeklerle hamamlarda âlem yapar. Azize Hanım evli olmasına rağmen Fransız subaylarıyla ilişki yaşar. Türk kızı Nermin'in ise Amerikalı bir kadınla eşcinsel ilişkisi vardır.

Romandaki "eşcinsellik" vurgusu, Sodom ve Gomore ile ilgilidir. Lût kavminin lanetlenmesinin en önemli sebebi eşcinselliktir. Yakup Kadri'ye göre İstanbul, pervasız Batılıların bütün sıra dışı ve lanetlenmiş arzularını tatmin etmek üzere işgale uğramış gibidir. Bu yönüyle Sodom ve Gomore gibi lanetlenmeyi hak eder duruma gelmiştir.

Bu ahlaksız ortam içinde bozulmadan ayakta duran tek kişi Necdet'tir. Büyük bir İngiliz düşmanı olan Necdet, Kiralık Konak'taki Hakkı Celis'in karşılığıdır. Necdet, Sodom ve Gomore'yi andıran İstanbul'dan uzaklaşmak istese de bunu başaramaz. Çünkü Leyla'ya tutkuyla bağlıdır. Öyle ki nişanlısının Captain Read'le olan ilişkisine ses çıkaramaz duruma gelir.

Anadolu'da Türk milleti işgalcilere karşı savaşırken İstanbul halkı kendisini işgalcilere bırakmıştır çoktan. Kimisi zengin olmanın peşindedir, kimisi bir Avrupalı gibi yaşayabilmenin. Bu insanlar, ülkesini korumak için savaşan kişileri de küçümserler. Savaşta ayaklarını kaybettiği için yerlerde sürünen bir gaziye İstanbullu Türk kızlarından biri tiksinerek bakar. Yanında da flörtleştiği İngiliz subaylar vardır.

Yakup Kadri, romanının her bölümünün başlangıcına Ahd-i Atik'ten değişik ayetler alır. Bu ayetlerin çoğu da Sodom ve Gomore ile alakalıdır.

İstanbul'a karamsar bir bakışla bakmak Yakup Kadri ile başlamıyor. Bu yolda ilk adımları Sis şiiri ile Tevfik Fikret atar. Ancak orada İstanbul'un çirkin görünme sebebi Osmanlı'dır. Yakup Kadri'nin işgal altındaki çirkin İstanbul'u, işgal sonrasında bir kabustan uyanır gibi eski haline kavuşur.  İstanbul,  Sodom ve Gomore gibi lanetlenmekten kurtulmuştur artık.

Yakup Kadri'nin Milli Mücadele yıllarını ve Cumhuriyet'in ilk yıllarını anlatan pek çok romanı arasında -bence- en güzeli Sodom ve Gomore'dir. Okunmaya değer bir roman olduğunu düşünüyorum.