MODERN TİYATROYA GEÇİŞ: ŞAİR EVLENMESİ
Hepimiz "Şair Evlenmesi"ni duymuşuzdur. Edebiyat derslerinde bu eser bize "ilk tiyatro eseri" olarak tanıtılır. Ancak nedir bu "Şair Evlenmesi", ne anlatır?
Öncelikle, bu eser oldukça eğlenceli bir töre komedisi. Yazarı Şinasi, Batılı anlamda bir tiyatro yazmak istemiş, ancak içine bizden bir şeyler katmayı da ihmal etmemiş. Macar Türkolog Ignazc Kunos, bu eser hakkında şunları söylüyor:
"...Türklerin tiyatro oyunu yoktur. Türk yazarları Karagöz'le orta oyununu dikkat nazarına almayıp büsbütün alafranga piyesleri yayımladılar. Yalnız rahmetli Şinasi Efendi, Şair Evlenmesi adlı bir komedisinde milli bir oyunun nasıl olacağını, büyük bir bilgi ile gösterdi. Şinasi Efendi'nin piyesinde halkın Türk tipleri meydana çıktı, halkın dili ile söylendi, halk deyimleri işitildi, halk âdetleri görüldü..."
Kunos, bu sözleriyle eserin önemini özetliyor aslında. Şair Evlenmesi, Batılı anlamda ilk tiyatro eseri sayılsa da bir yandan milli olmayı sürdürür. Onda Karagöz oyunu, orta oyunu ve köy seyirlik oyunlarının izleri görülür. Oyun, onlar gibi bir mahallede geçer. Eserde çok ölçülü olarak yanlış anlamalara ve taklide yer verilir. Oyunu başlatan ve bitiren Müştak Bey ve Hikmet Bey, Karagöz ile Hacivat'ı veya Kavuklu ile Pişekâr'ı andırır. Müştak Bey, kendisine yardım etmeye çalışan Hikmet Bey'i hiç dinlemez. Karagöz gibi sözünü sakınmaz, biraz da patavatsızdır. Hikmet Bey ise Hacivat gibi akıllıdır, sorunları çözen kişi konumundadır.
Oyunun diğer kişilerinden Kumru ve Sakine Hanım, Habbe Kadın ve Ziba Dudu seyirlik oyunların zenneleridir. Özellikle ilk ikisinin oyunda hiç konuşmaması tiyatroda kadının istenen düzeyde etkin olmadığını gösterir.
Eserin diğer karakteri İmam Ebullaklakatü'l-Enfi'dir. O, "aynları çatlatarak ve kafları patlatarak" konuşmasıyla Arap taklididir. Şinasi bununla medrese telaffuzunu eleştirmiş olur. Şinasi'nin eleştirdiği tek şey bu değildir. O, İmam karakterinin, yaptığı haksızlığı rüşvetle düzeltmesi üzerinden bozulmuş düzeni de eleştirir. Zaten Şinasi bir deist olarak din adamlarının "din"le insanları kandırmasına karşı tepkilidir.
Oyunda eleştirilen bir diğer durum da gençlerin birbirini hiç görmeden evlenmelerinin ortaya çıkardığı zararlardır. Müştak Bey, Kumru Hanım'la nikahlanmayı beklerken onun yaşlı ablası Sakine Hanım'la nikahlanır. Buna itiraz ettiğinde, üstlerine vazife olmasa da bütün mahalleli bu olaya karışır ve fikrini belirtir.
Şair Evlenmesi'nde de seyirlik oyunlardaki gibi müzik önemli bir yer tutar. Ancak işlevi farklıdır. Şair, yüzgörümlüğü verecek durumda olmadığı için ancak bir şarkı yapar ve notasını da neşreder.
Noktalama işaretlerinin kullanıldığı ilk eser olma özelliğini de taşıyan bu tiyatro eseri yazıldığı dönemden çok daha sonra sahnelenmek zorunda kalmıştır.
YARARLANDIĞI KAYNAKLAR:
"...Türklerin tiyatro oyunu yoktur. Türk yazarları Karagöz'le orta oyununu dikkat nazarına almayıp büsbütün alafranga piyesleri yayımladılar. Yalnız rahmetli Şinasi Efendi, Şair Evlenmesi adlı bir komedisinde milli bir oyunun nasıl olacağını, büyük bir bilgi ile gösterdi. Şinasi Efendi'nin piyesinde halkın Türk tipleri meydana çıktı, halkın dili ile söylendi, halk deyimleri işitildi, halk âdetleri görüldü..."
Kunos, bu sözleriyle eserin önemini özetliyor aslında. Şair Evlenmesi, Batılı anlamda ilk tiyatro eseri sayılsa da bir yandan milli olmayı sürdürür. Onda Karagöz oyunu, orta oyunu ve köy seyirlik oyunlarının izleri görülür. Oyun, onlar gibi bir mahallede geçer. Eserde çok ölçülü olarak yanlış anlamalara ve taklide yer verilir. Oyunu başlatan ve bitiren Müştak Bey ve Hikmet Bey, Karagöz ile Hacivat'ı veya Kavuklu ile Pişekâr'ı andırır. Müştak Bey, kendisine yardım etmeye çalışan Hikmet Bey'i hiç dinlemez. Karagöz gibi sözünü sakınmaz, biraz da patavatsızdır. Hikmet Bey ise Hacivat gibi akıllıdır, sorunları çözen kişi konumundadır.
Oyunun diğer kişilerinden Kumru ve Sakine Hanım, Habbe Kadın ve Ziba Dudu seyirlik oyunların zenneleridir. Özellikle ilk ikisinin oyunda hiç konuşmaması tiyatroda kadının istenen düzeyde etkin olmadığını gösterir.
Eserin diğer karakteri İmam Ebullaklakatü'l-Enfi'dir. O, "aynları çatlatarak ve kafları patlatarak" konuşmasıyla Arap taklididir. Şinasi bununla medrese telaffuzunu eleştirmiş olur. Şinasi'nin eleştirdiği tek şey bu değildir. O, İmam karakterinin, yaptığı haksızlığı rüşvetle düzeltmesi üzerinden bozulmuş düzeni de eleştirir. Zaten Şinasi bir deist olarak din adamlarının "din"le insanları kandırmasına karşı tepkilidir.
Oyunda eleştirilen bir diğer durum da gençlerin birbirini hiç görmeden evlenmelerinin ortaya çıkardığı zararlardır. Müştak Bey, Kumru Hanım'la nikahlanmayı beklerken onun yaşlı ablası Sakine Hanım'la nikahlanır. Buna itiraz ettiğinde, üstlerine vazife olmasa da bütün mahalleli bu olaya karışır ve fikrini belirtir.
Şair Evlenmesi'nde de seyirlik oyunlardaki gibi müzik önemli bir yer tutar. Ancak işlevi farklıdır. Şair, yüzgörümlüğü verecek durumda olmadığı için ancak bir şarkı yapar ve notasını da neşreder.
Noktalama işaretlerinin kullanıldığı ilk eser olma özelliğini de taşıyan bu tiyatro eseri yazıldığı dönemden çok daha sonra sahnelenmek zorunda kalmıştır.
YARARLANDIĞI KAYNAKLAR:
İnci Enginün - Tanzimattan Cumhuriyete Yeni Türk Edebiyatı
Şinasi - Şair Evlenmesi
Yorumlar
Yorum Gönder
Görüş ve eleştirileriniz benim için değerlidir.